Skip to main content

Czym są i jak się przelicza stopy procentowe kredytów?

Kredyty bankowe, takie jak konsumpcyjne, inwestycyjne czy hipoteczne, to popularne produkty finansowe. Pozwalają one na zaspokojenie różnorodnych potrzeb, w tym mieszkaniowych. Są często jedyną opcją dla osób, które nie mają odpowiednio dużych oszczędności, ale chcą zakupić wymarzony dom albo samochód. Przydają się również w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, gdy konieczna jest intensyfikacja rozwoju na przykład w oparciu o innowacje.

W 2021 r. Polacy zaciągnęli kredyty na łączną kwotę 187,6 mld, co oznaczało wzrost w stosunku do roku 2020 r. o 46,6 mld zł. Na koniec 2021 r. kredyty gotówkowe posiadało 5,2 mld osób. W przypadku hipotecznych było to 2,5 mln kredytobiorców – w 2021 r. liczba nowych umów zwiększyła się o 256 tys., a ich łączna wartość to 86 mld zł.

Na wysokość raty kredytowej duży wpływ ma oprocentowanie – jeśli rośnie, zwiększa się także wielkość comiesięcznego zobowiązania. W artykule zostanie omówione, czym są oraz jak obliczyć stopy procentowe.



Stopa procentowa – czym jest?

Stopa procentowa to cena, jaką należy zapłacić w zamian za pożyczenie pieniądza. Wpływa na finalny koszt, który należy ponieść, jeśli podjęto decyzję o pozyskaniu zewnętrznego źródła finansowania, na przykład pod postacią kredytu. Dlatego wskaźnik ten powinien być uważnie monitorowany przez osoby, które spłacają tego typu zobowiązanie bądź w niedługim czasie będą to robić.

Stopy procentowe mają przełożenie również na to, ile można zarobić dzięki środkom zgromadzonym między innymi na lokatach. Wskazują, jak duży zwrot uzyskuje się, gdy odda się bankowi środki w depozyt.

Wysokość wskaźników w Polsce jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP), czyli jeden z organów Narodowego Banku Polskiego. Stopy procentowe służą RPP m.in. do:

  • w krótkim okresie do ograniczania inflacji, a więc wzrostu cen – stosuje się w tym celu podwyżki stóp realizowane w ramach restrykcyjnej polityki monetarnej; ich skutkiem jest spadek konsumpcji i inwestycji w wyniku ograniczenia dostępności do kredytów, co prowadzi do obniżenia tempa wzrostu PKB; równocześnie jednak zwiększa się atrakcyjność lokat;
  • zapobieżenia stagflacji, czyli spadku cen – wówczas dochodzi do wdrożenia polityki ekspansywnej, w której obniżki stóp procentowych przekładają się na zwiększenie konsumpcji oraz akcji inwestycyjnej przedsiębiorstw;
  • takie działania są podejmowane na przykład w warunkach recesji.

Stopy procentowe mają duże znaczenie dla gospodarki, gdyż za ich pośrednictwem utrzymywana jest stabilność waluty oraz reguluje się ilość pieniądza w obiegu. Gdy pieniądz jest drogi, jest go mniej, co wynika z wysokiego poziomu stóp. Skutkiem jest ograniczenie popytu na zobowiązania długoterminowe (stają się one gorzej dostępne w następstwie spadku zdolności kredytowej) i zmniejszenie ich udzielania przez banki. W sytuacji odwrotnej, gdy stopy spadają, akcja kredytowa nabiera rozpędu, a ilość pieniądza w obiegu rośnie.

Jakie są rodzaje stóp procentowych?

Stopy procentowe w Polsce obejmują kilka wskaźników. Dla kredytobiorców kluczowe znaczenie ma stopa referencyjna. Ustala się ją od 1998 roku. Za jej pomocą wyrażana jest minimalna cena, po jakiej NBP organizuje operacje na rynku międzybankowym. Chodzi o emisję bonów pieniężnych. Wskaźnik ten określa rentowność tego typu papierów wartościowych – mają one najczęściej charakter krótkoterminowy, z siedmiodniowym terminem zapadalności.

Wysokość stopy referencyjnej wpływa na:

  • WIBOR – to stopa procentowa obowiązująca podczas udzielania wzajemnych pożyczek przez banki komercyjne, wyliczana jako średnia arytmetyczna wysokości oprocentowania w największych bankach działających w Polsce; jej wartość podaje się o godzinie 11:00 każdego dnia roboczego, przy czym musi ona mieścić się w przedziale, jaki obejmują stopy procentowe depozytowa oraz lombardowa;
  • wysokość zwrotu, jaki można uzyskać z tytułu zdeponowania pieniędzy w banku;
  • maksymalną wysokość odsetek wynikających z czynności prawnych – nie może ona przekraczać dwukrotności stopy referencyjnej.

Stopy procentowe w Polsce obejmują następujące rodzaje stóp:

  • Lombardowa – wyznaczana od 1992 roku; określa cenę, po jakiej NBP udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. W praktyce jest to najwyższy poziom oprocentowania na rynku międzybankowym, dlatego w większości przypadków cena pieniądza nie powinna go przekraczać i za jego pomocą wyznacza się maksymalne oprocentowania kredytów oraz pożyczek.
  • Depozytowa – ustalana od 2001 roku; dotyczy oprocentowania jednodniowych depozytów banków komercyjnych, które zostały zdeponowane w NBP i wpływa na rentowność lokat. Jest to najniższe możliwe oprocentowanie na rynku międzybankowym.
  • Redyskontowa weksli – obowiązuje od 1989 roku; za jej pomocą wyznacza się cenę skupu przez NBP weksli od banków komercyjnych, które wcześniej zostały nabyte od konsumentów albo przedsiębiorstw jako zabezpieczenie kredytów.
  • Dyskontowa – instrument stosowany głównie podczas kryzysów, w tym w styczniu 2010 roku, w obliczu ogólnoświatowej recesji ekonomicznej, oraz w kwietniu 2020 roku jako odpowiedź na sytuację związaną z rozwojem pandemii COVID-19. Określa cenę, jaką banki komercyjne płacą NBP za kredyty udzielone pod zastaw weksli własnych przedsiębiorstw.

Należy pamiętać, że kredytobiorcą może być nie tylko konsument lub przedsiębiorstwo, ale również bank komercyjny. Zaopatruje się on w płynność w NBP – w takiej sytuacji ten ostatni występuje w roli kredytodawcy i pełni funkcję pożyczkodawcy ostatniej instancji (ang. lender of last resort). To, ile banki komercyjne płacą NBP, przekłada się na finalny koszt finansowania udzielanego klientom. Dlatego rozliczenia na rynku międzybankowym mają istotny wpływ na skalę akcji kredytowej.

Zobacz także:

RRSO - co to jest? Najważniejsze informacje związane z ratami pożyczek

Nominalna vs. rzeczywista stopa procentowa

Stopy procentowe są kosztem bądź przychodem. Rzeczywisty wpływ na sytuację finansową kredytobiorcy bądź osoby, która założyła lokatę w banku, ma siła nabywcza pieniądza. Oznacza ona, ile dóbr można kupić w aktualnej sytuacji gospodarczej, w tym przy uwzględnieniu poziomu inflacji. Siłę nabywczą uwzględnia rzeczywista stopa procentowa, która bardziej precyzyjnie – w porównaniu do nominalnej – wyraża koszt kredytu lub zwrot z oszczędności. 

Jak obliczyć rzeczywistą stopę procentową?

Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) to wyrażona w procentach całkowita kwota kredytu w stosunku rocznym. Wyznacza się ją w oparciu o formułę określoną w Ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Pod uwagę bierze się:

  • wysokość zobowiązania;
  • oprocentowanie nominalne;
  • prowizję;
  • okres kredytowania, a więc liczbę rat;
  • rodzaj rat, czyli malejące albo równe.

By ułatwić sobie obliczenia, można skorzystać z rozwiązania, jakim jest kalkulator stopy procentowej. Jest on dostępny w Internecie. Wystarczy do niego wpisać parametry kredytu i można szybko uzyskać dane dotyczące rzeczywistego poziomu stopy procentowej.

Zobacz także:

Oprocentowanie – stałe czy zmienne?

Co wpływa na wzrost stóp procentowych?

Stopy procentowe w Polsce rosną nie tylko dlatego, że dochodzi do inflacji. Pod uwagę brane są również inne czynniki, a więc:

  • założenia polityki pieniężnej, które są przekazywane Sejmowi razem z projektem ustawy budżetowej – określa się w nich na przykład cele tej polityki;
  • kondycję finansów publicznych – deficyt może wpływać na wzrost oprocentowania;
  • kurs walutowy – im wyższe stopy procentowe, tym chętniej inwestorzy decydują się na kupno waluty i jej lokowanie w ramach instrumentów finansowych, a zatem dochodzi do wzrostu jej ceny oraz umocnienia.

Ważne są również wnioski wynikające ze sprawozdań z realizacji polityki pieniężnej (corocznie przedstawia je Sejmowi prezes NBP), a także z protokołów, które są publikowane po posiedzeniach RPP. Podejmując decyzje o wzroście stóp procentowych, Rada w pierwszej kolejności pod uwagę bierze chęć utrzymania stabilności waluty, a dopiero później kwestie związane ze wzrostem gospodarczym.

Wiedza na temat tego, jakie są rodzaje stóp procentowych oraz od czego zależą stopy procentowe w Polsce, jest ważna w przypadku kredytobiorców. Dzięki niej mogą oni monitorować sytuację i w razie zauważenia niepokojących symptomów, wskazujących na podwyżki, odpowiednio wcześnie podjąć działania, tworząc poduszkę finansową. Dotyczy to osób spłacających kredyty ze zmiennym oprocentowaniem – stałe nie zależy od sytuacji ekonomicznej w kraju. Ewentualne wzrosty stóp powinny śledzić również osoby posiadające nadwyżkę środków pieniężnych, która może zostać przeznaczona na zakup obligacji skarbowych czy założenie lokaty w banku.

Jaki wpływ na oprocentowanie kredytów mają zmiany stóp procentowych?

Stopy procentowe w Polsce, zarówno w sytuacji, gdy rosną, jak i kiedy spadają, mają zasadnicze znaczenie, jeśli chodzi o wysokość kredytu. Obok marży banku stanowią one główną część oprocentowania i decydują o wielkości comiesięcznie spłacanych odsetek.

Wpływ na całkowity koszt kredytu ma również:

  • poziom prowizji w związku z udzieleniem przez bank kredytu;
  • wysokość dodatkowych opłat, w tym przygotowawczej czy z tytułu ubezpieczenia pomostowego;
  • czas spłaty;
  • rodzaj rat – równe vs. malejące.

Z tego względu należy dokładnie czytać umowy kredytowe, gdyż może zdarzyć się, że oferta z niskim oprocentowaniem, ze względu na dużą wysokość opłat dodatkowych, będzie mniej korzystna niż wysoko oprocentowany kredyt, w którym nie trzeba płacić prowizji i regulować innych należności.

Stopy procentowe w Polsce mają wpływ na wskaźnik WIBOR. Może on doprowadzić do znacznego wzrostu albo spadku raty i w dużym stopniu warunkuje wysokość finalnej kwoty, jaką należy oddać bankowi w zamian za pożyczone pieniądze. Zmienia się on co 3 lub 6 miesięcy, co ma wpływ na to, jak szybko kredytobiorcy odczuwają zwiększenie bądź zmniejszenie wielkości comiesięcznych rat.


Źródła:

  • https://direct.money.pl/artykuly/porady/2021-przyniosl-poprawe-na-rynku-kredytowym-co-czeka-nas-w-roku-2022
  • https://alebank.pl/bik-w-2021-roku-polacy-zaciagneli-1876-mld-zl-kredytow-na-razie-splacaja-je-terminowo-ale-obawiaja-sie-pogorszenia-stanu-swoich-finansow/?id=398065&catid=22869&cat2id=40501&cat3id=361
  • https://zbp.pl/Aktualnosci/Wydarzenia/Raport-AMRON-SARFiN-Q4-2021-Rekordowy-rok-w-hipotekach
  • https://www.nbp.pl/edukacja/zasoby/broszury/stopy-procentowe-covid.pdf
  • Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, Dz.U. RP 2011, nr 126, poz. 715 z późn. zm.

Treść niniejszego artykułu służy wyłącznie celom informacyjnym i nie powinna być traktowana jako porada i/lub rekomendacja, ani też jako zachęta lub oferta Raiffeisen Centrobank AG. Niniejszy artykuł przygotowaliśmy z należytą starannością, badając zawarte w nim informacje a także wybierając źródło wykorzystanych informacji. Niemniej jednak, Raiffeisen Centrobank AG nie ponosi żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie tych treści lub za poprawność i kompletność informacji udostępnionych w tym artykule lub w odniesieniu do źródeł wykorzystanych informacji.

Zobacz także